Petrol ve Gazın Yer Altında Bırakılması Düşünülemez

Milliyet 

Ağustos 2021

Doğu Akdeniz Gaz Kaynakları ve Deniz Yetki Alanı Uyuşmazlıkları

Enerji Hukuku Araştırma Enstitüsü

03 Mart 2021

 Derin Denizlerde Sondaj ve Karadeniz’deki Yeni Gaz Keşfi Üzerine Notlar

Dr. Okan YARDIMCI

27 Ağustos 2020

2015 yılında bir başka yazımda bitirdiğim yerden devam edeyim. O yazının son sözü bu yazının ilk sözü olsun. Petrol ve doğal gaz mühendisi meslektaşlarımın pankartlarında taşıdığı, büyük önder Mustafa Kemal Atatürk’ün aşağıda yer alan sözüyle başlayalım:

Karadeniz’deki yeni gaz keşfimizin ülkemize hayırlı olmasını temenni ediyorum. Emeği geçen herkese canı gönülden teşekkürler. Geçmiş dönemlerden bugüne çalışmalarda görev yapan meslektaşlarımın bir kısmını tanıyorum. Kabus gibi devam eden 2020 yılında almış olduğumuz bu haber hepimizi mutlu ederken, yer bilimcilerde apayrı umutlar ve heyecanlar da yarattı. Pek tabi kafalarda birçok soru işareti bulunuyor. Bu yazıyla soru işaretlerinin hepsini olmasa da bir kısmını giderebilmenizi umarım.  

Düzenleme Etkililiği: Türkiye Doğal Gaz Dağıtım Sektörüne Yönelik Bir İnceleme

(Doktora Tezi-Özet)

Okan YARDIMCI

GÜNCEL GELİŞMELER IŞIĞINDA TÜRKİYE DOĞAL GAZ PİYASASI

TARİFE UYGULAMALARI VE YATIRIM ORTAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yazarlar :

Elif Burcu GÜNAYDIN, Okan YARDIMCI

Yayım Yeri :

Günaydın E.B., Yardımcı, O., Güncel Gelişmeler Işığında Türkiye Doğal Gaz Piyasası Tarife Uygulamaları ve Yatırım Ortamının Değerlendirilmesi, 17. Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı (ICCI) Bildiriler Kitabı, Sayfa : 235-241, Haziran 2011.

Günaydın E.B., Yardımcı, O., Güncel Gelişmeler Işığında Türkiye Doğal Gaz Piyasası Tarife Uygulamaları ve Yatırım Ortamının Değerlendirilmesi-1, Doğal Gaz Dergisi, ISSN 1305-2055, Sayı : 164, Sayfa : 74-77, Temmuz-Ağustos 2011.

Günaydın E.B., Yardımcı, O., Güncel Gelişmeler Işığında Türkiye Doğal Gaz Piyasası Tarife Uygulamaları ve Yatırım Ortamının Değerlendirilmesi-2, Doğal Gaz Dergisi, ISSN 1305-2055, Sayı : 165, Sayfa : 74-77, Eylül-Ekim 2011.

 ÖZET

Türkiye Doğal Gaz Piyasası mevzuatı, doğal tekel niteliğindeki faaliyetlerin tarife düzenlemesinin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından belirlenmesini, doğal tekel niteliğinde olmayan diğer faaliyetlerde rekabet ortamının sağlanması durumunda ise fiyatların rekabet koşulları altında serbest piyasada oluşmasını tasarlamıştır. 2008 yılından itibaren tarife uygulamalarında önemli değişiklikler yaşanmaktadır. Bunlar kısaca, toptan satış tarifelerinin serbest bırakılmasının ardından yaşanan gelişmeler, iletim ve sevkiyat kontrol tarifelerinin uzun dönemli belirlenmesi, Doğal Gaz Piyasası Tarifeler Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler ile getirilen Sistem Kullanım Bedeli kavramı, doğal gaz dağıtım şirketlerinin uygulayacakları Sistem Kullanım Bedelinin belirlenmesine yönelik metodoloji çalışmaları, depolama tarifelerinin Kullanım Usul ve Esasları çerçevesinde uygulanması olarak sıralanabilir. Yapılan analizler, tarifeler yoluyla, Türkiye doğal gaz piyasasında güvenli ve elverişli bir yatırım ortamı oluşturulduğunu göstermektedir.

SUMMARY

Natural Gas Market Law and the legislation relevant to natural gas market foresees that according to their natural monopolistic features the tariffs applied by distribution and transmission companies and the tariffs applied to non-eligible customers are to be determined by the regulatory authority. In this concept, connection fees applicable to non-eligible customers, transmission tariffs and retail tariffs are to be determined by the regulatory authority. In the contrary the tariffs to be applied by the other market players and the tariffs applicable to eligible customers are supposed to be determined freely in agreement between the parties or to be formed in the market. Because of the special conditions in the wholesale market EMRA (Board) has determined the wholesale tariffs and prices until other gas importers have emerged in 2008. Similarly, since there are a few storage facilities and storage capacity is insufficient, the Board still determines the storage tariffs. After the year 2008 there have been a lot of developments about tariff implementations. These can be summarized as; the development relevant to the decontrolling of wholesale prices, introducing long term tariffs in the transmission segment, the amendments in the Natural Gas Market Tariff Regulation concerning a new concept named System User Fee, changes in the storage tariff regulations after the guidelines about the terms of usage have become effective and the introduction of a draft legislation concerning the methodology used in the designation of the System User Fees. The analysis displayed in the last part of the paper points out that by the means of tariff regulations a reliable and convenient investment environment has been created. Also the upcoming developments are planned to create a more prosperous investment environment and more transparent market than today.

GÜNCEL GELİŞMELER IŞIĞINDA TÜRKİYE DOĞAL GAZ PİYASASI

TARİFE UYGULAMALARI VE YATIRIM ORTAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ

GİRİŞ

1980’li yıllarda dünyada başlayan serbestleşme ve özelleştirme eğilimi enerji sektörünü de etkisi altına almış ve aynı yıllarda İngiltere’de, 1990’larda ise Avrupa Birliği’nin genelinde enerji sektöründe faaliyet gösteren kamu şirketlerinin piyasadaki hâkimiyetlerinin kırılması ve piyasada rekabetin oluşması için çalışmalar başlatılmıştır. Aynı şekilde Türkiye de bu eğilimin dışında kalmayarak, ilk kez 2001-2005 yılı Sekizinci Kalkınma Planı’nda enerji sektörü ile ilgili ciddi değişiklikler öngörmüş ve 2001 yılından itibaren yürürlüğe konulan kanunlarla söz konusu değişiklikleri hayata geçirmeye başlamıştır. 2001 yılında kabul edilen Doğal Gaz Piyasası Kanunu (Kanun) da bu değişikliklerin doğal gaz sektörü ile ilgili ayağını oluşturmaktadır. Kanun ile yurt içinde gerçekleştirilen doğal gaz piyasası faaliyetlerinin tümüne ilişkin detaylı düzenlemeler getirilmiştir. Söz konusu düzenlemeler arasında en önemlilerinden birisi de, doğal gaz piyasasında taraflar arasında uygulanması öngörülen tarifelere ilişkin hükümlerdir.

Hizmetlerin dikey bütünleşmiş kamu şirketleri eliyle yürütüldüğü yıllarda, tarifelerin tarafları devlet ile tüketiciyken, yukarıda özetlenen yeni yapıda hizmetlerin ayrıştırılması ve özel sektörün piyasada faaliyet göstermeye başlamasıyla birlikte, tarifelerin tarafları, kamu/özel şirket ile tüketici ya da kamu şirketi ile özel şirket olabilmektedir. Şüphesiz bu durum tarife düzenlemelerinin önemini arttırmıştır. Düzenleyici otoritenin en büyük yardımcısı “rekabet” ortamı olup, rekabetin tesis edilebildiği alanlarda tarifelerin serbest bırakılması, rekabetin oluşamadığı alanlarda rekabet tesis edilene kadar düzenleme yapılması, doğal tekel niteliği taşıyan alanlarda ise tarifelerin düzenlenmesi esastır. Düzenleyici otoritenin, tarife düzenlemelerindeki yardımcısı ise özellikle son yıllarda büyük gelişim içinde olan "finans bilimi"dir. 

Şekil 1 : Düzenleyici otorite – finans bilimi

Yazarın Notu : Tarife düzenlemelerinde,

düzenleyici otoritenin bağımsızlığı ve

hesaplamalardaki hassasiyet büyük öneme sahiptir.

EPDK’nın ABD’deki muadili olan FERC’ün girişinde,

sizi Themis heykeli karşılar.  
 

Bu bildiride öncelikle, Kanunda düzenlenen tarife türleri ve güncel uygulamalarına ilişkin bilgiler ile önümüzdeki dönem uygulamalarına yönelik tahminlere yer verilecek, ardından tarife uygulamaları finans bilimi çerçevesinde analiz edilerek Türkiye doğal gaz piyasasında yatırım ortamı değerlendirilecektir.

 

DOĞAL GAZ İLETİM TARİFELERİNDE YENİ DÖNEM

Yazar :

Okan YARDIMCI

Yayım Yeri : Yardımcı, O., Doğal Gaz İletim Tarifelerinde Yeni Dönem, Enerji Piyasası Bülteni, ISSN 1308-8262, Sayı : 13-14, Sayfa : 27-31, Şubat-Nisan 2011.

DOĞAL GAZ İLETİM TARİFELERİNDE YENİ DÖNEM

            İletim[1] faaliyetinin doğal tekel niteliği göz önünde bulundurularak yapılan yasal düzenlemelerde;

Ø      Mevcut ve planlanan ulusal iletim şebekesinin BOTAŞ’a ait olacağı,

Ø      BOTAŞ’ın dikey bütünleşmiş tüzel kişiliği sona erip yeniden yapılandırıldığında, iletim faaliyetini yapan şirketin özelleştirilmeyeceği,

Ø      EPDK’nın, iletim ve sevkiyat kontrolüne ait tarifeleri belirleyeceği,

hüküm altına alınmıştır.

            Ayrıca Kurul, 01/09/2004 tarihinde, BOTAŞ (toptan satış) ile piyasaya yeni giren Taşıtanların[2] aynı şartlarda yararlanacağı, şeffaf ve eşit taraflar arasında ayrım gözetilmeksizin sunulacak iletim hizmetine ilişkin düzenlemeleri (İletim Şebekesinin İşleyişine İlişkin Düzenlemeler, kısaca ŞİD) onaylamıştır. İlerleyen tarihlerde ŞİD’de çeşitli değişiklikler yapılmıştır. ŞİD ile ilgili özet bilgiler bu yazının sonunda “Özetle ŞİD Nedir?” başlığı altında sunulmaktadır.

            Yukarıda da belirtildiği üzere, ulusal iletim şebekesinin doğal tekel yapısından dolayı BOTAŞ’ın uyguladığı iletim ve sevkiyat kontrol tarifeleri Kurul tarafından gelir tavanı yöntemine göre belirlenmektedir. Söz konusu hesaplamanın detaylarına geçmeden önce iletim ve sevkiyat kontrol tarifelerinin unsurlarına değinmek faydalı olacaktır.

DOĞAL GAZ PİYASASINDA ABONE BAĞLANTI BEDELİ

Yazar :

Okan YARDIMCI

Yayım Yeri :

Yardımcı, O., Doğal Gaz Piyasasında Abone Bağlantı Bedeli, Enerji Piyasası Bülteni, ISSN 1308-8262, Sayı : 6, Sayfa : 16-18, Ağustos 2009.

DOĞAL GAZ PİYASASINDA ABONE BAĞLANTI BEDELİ

            Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği, Abone Bağlantı Bedelini, “Sayaç dahil dağıtım şebekesinin abone iç tesisatına bağlantısı için gereken proje, işçilik, malzeme, kontrol ve onay harcamalarının abone başına düşen payını ifade eden sabit bedeli ifade eder.” şeklinde tanımlamıştır. Bu tanımda üç önemli unsur göze çarpmaktadır. Yoruma açık olmakla beraber, tanıma göre Abone Bağlantı Bedelinin;

-          sabit,

-          sayaç ve servis hattı maliyetlerinden oluşan,

-          maliyet bazlı bir bedel olduğu düşünülebilir.

            Abone Bağlantı Bedelinin sabit bir bedel olduğu, 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun 11 inci maddesinin birinci fıkrasında; “…Abonelere Kurum ve dağıtım şirketi arasında belirlenen sabit bağlantı tarifeleri uygulanır.” hükmü ile de belirtilmektedir.