Çapa Etkisi Testi, Petrol Kontratları:

WTI Petrol’ün Ocak Ayı Kontratı Sizce Dün Ne Kadar Fiyattan İşlem Gördü?

(Anchoring Effect Experiment: Oil Contracts)

Çapa etkisi (ing: anchoring effect), insan beyninin ilk duyduğu ya da gördüğü rakama takılması (çapa atması) dolayısıyla oluşan önyargı yanılması (ing: bias) şeklinde tanımlanabilir. Davranışsal finans alanında çalışanlar bu yanılgıya aşinadırlar. Mağazalarda ya da reklam panolarında bu tarz çapalarla sıklıkla karşılaşırız. Fiyatı 1000 TL’den 400 TL’ye düşen ceket, fiyatı 450 TL’den 400 TL’ye düşen aynı cekete nazaran daha çok ilgimizi çekebilir. Bu yanılgıya asla düşmem demeyin, çünkü hayatımızda karşımıza çıkan bu çapalardan farkında olmadan etkilenebiliyoruz.

Geçtiğimiz günlerde iki farklı sınıfta iki soruyla çapa etkisi testi yaptık:

Birinci sınıfımız enerji alanıyla ilgili olan hukuk, iktisat ve kamu yönetimi eğitimli yüksek lisans öğrencilerinden oluşuyor. Sınıfın yarısına aşağıdaki iki soruyu sorduk:

Soru 1) Dün petrol* fiyatı 76,87 $/varil’den YÜKSEK mi DÜŞÜK müydü?

Soru 2) Dün petrol* fiyatı ne kadardı?

* WTI petrol fiyatı (CL2F18 kontratı)

Sınıfın diğer yarısı için soruyu biraz değiştirdik ve şu şekilde sorduk:

Soru 1) Dün petrol* fiyatı 32,24 $/varil’den YÜKSEK mi DÜŞÜK müydü?

Soru 2) Dün petrol* fiyatı ne kadardı?

* WTI petrol fiyatı (CL2F18 kontratı)

Birinci grubun ortalaması 52, ikinci grubun ortalaması 46 seviyelerinde oluştu. Yani farkında olmadan birinci grup öğrencileri 76’ya, ikinci grup öğrencileri 32’ye yakınsamıştı. NYMEX’in sayfasından gerçekte fiyatın ne olduğuna baktık. Tabi buradaki asıl amacımız çapa etkisini test etmek değil, CL2F18’in ne anlama geldiğini ve petrol kontratlarının yapısını anlayabilmek. Merak edenler için:

CL: WTI petrol (BZ: Brent petrol)

2: Londra zaman dilimi (1: Singapur zaman dilimi)

F: Ocak ayı (diğer ayların kısaltmaları için bakınız)

18: 2018 yılı

Bu kontratın fiyatına şu bağlantıdan ve önümüzdeki 9 yılın kontrat fiyatlarına şu bağlantıdan sizde bakabilirsiniz. Daha fazla detay sadece derslere katılan öğrencilere ;)

Testimizi yaptığımız zaman fiyat yaklaşık olarak 51 $/varil’di. En yakın tahminde bulunan arkadaşımızı bir kez daha tebrik ediyorum.

Gelelim çapa endeksi (anchoring index) ölçümüne. Çapa endeksimizi şu şekilde hesaplıyoruz:

(52-46) / (76,87 – 32,24) = %13,4

Yani birinci grubun ortalamasından ikinci grubun ortalamasını çıkartıyoruz. Birinci grubun çapasından da ikinci grubun çapasını çıkartıyoruz. İki değeri birbirine bölüyoruz.

Testi yaptığımız ikinci sınıfımız petrol ve doğalgaz mühendisliği son sınıfında okuyan 20 öğrenci.

Bu sınıfta birinci grubun ortalaması 52,5 ikinci grubun ortalaması 50,5 seviyelerinde oluştu. Çapa endeksi ise oldukça düşük; yaklaşık %4.

Hiç bilmediğimiz bir konuda çapa endeksi %30-40’lar seviyesine kadar çıkabiliyor. Konuya aşinalığımız arttıkça çapa endeksi de düşüyor. Sonuçlarımıza bakarak her iki sınıfta da çapa etkisi gördük diyebiliriz. Öte yandan, her iki sınıf öğrencileri de petrol fiyatlarına oldukça aşina. Son sınıf petrol ve doğalgaz mühendisi öğrencileri şüphesiz fiyatları daha yakından takip etmek durumunda çünkü önümüzdeki sene petrol endüstrisinde iyi bir iş bulabilmeleri petrol fiyatlarının seviyesine bağlı.

Tüm öğrencilere verimli bir dönem dilerim.

Dr. Okan YARDIMCI